एदिऒस अमेरिका..

गेले कित्येक दिवसांच्या धावपळीनंतर आज प्रवास करताना निवांतपणा मिळालाय, म्हटलं नुवार्क इंटरनॆशनल एअरपोर्टवर बसलोय शांत तर मन मोकळं करावं. काही वर्षांपूर्वी डॆलस सोडून कोलंबियाला येताना मी इथेच ’ऎदिऒस डॆलस’ असा ब्लॊग लिहिला होता, आज काहीसं तसच वाटतय ’ऎदिऒस अमेरिका’ म्हणताना. ’कुण्या देशांचं पाखरु.. ’ ह्या माझ्या ब्लॊग मध्ये अमेरिकेत राहायचं की ती सोडायची ह्याचा उहापोह मी मागे केला होता, आणि त्याचीच परिणिती आज अमेरिका सोडून ’स्चेच्छेने स्वदेश’ स्विकारताना झालेय. अमेरिका सोडून भारतात परतलोय म्हणजे काही तीर मारले नाहियेत हे नक्कीच आणि अमेरिकेने व्यक्तिश: मला इतकं दिलय की ह्या देशाविषयी मला कायम आदरच आहे.

’या चिमण्यांनो परत फिरा रे घराकडे अपुल्या..’ हे कायम लक्षात होतंच, आपल्या आईवडलांच्या आयुष्यातल्या ’जाहल्या तिन्हीसांजा’ ना, कातरवेळी त्यांच्या बरोबर राहायची इच्छा हे एक महत्त्वाचं कारण असलं तरीही कुटूंबाचा विचार करता मुलाचं शिक्षण भारतात करणं, बायकोच्या करिअरचा विचार करणं ह्या ही गोष्टींचा विचार केला होताच. त्यामुळे इथलं सगळं सोडून परत जायचं हे नक्की होतंच, प्रश्न होता की परत जाण्याची योग्य वेळ कोणती.. आणि आता तो ही प्र्श्न सोडवला. ’Point of no return’ ला पोहोचण्यापूर्वी, इथल्या इमिग्रेशनच्या चक्रातून बाहेर पडलोय ह्याचं आज समाधान आहे. ह्या निर्णयाच्या दोन्ही बाजूंनी संमिश्र प्रतिक्रिया आम्हाला मित्र-मैत्रिणींकडून मिळाल्यात, त्यामुळे बघू तिकडे गेल्यावर कसं रुळतोय ते, सध्या काही विचार करत नाहीये. दोन बॆग्स घेऊन आलोय आणि दोन बॆग्स घेऊन परत जायचं हे कायम डोक्यात असल्याने आवराआवरी करताना तसं सोप्पं गेलं. गाडी विकताना, भांडीकुंडी देऊन टाकताना किंवा चक्क फेकून देताना थोडं जड झालचं पण तिकडचे वेध लागल्याने निर्मोही वृत्तीने मोकळंही होता आलं.

बरं, पण मग असं निवांत बसलो की काय दिलं अमेरिकेने इतक्या वर्षात हा विचार मनात येतोच आणि मग अगदी लहान सहान गोष्टींचा जमाखर्च मांडणारी वृत्ती डोकं वर काढते. काही महिन्यांसाठी, केवळ व्यावसायिक अनुभवासाठी इथे अमेरिकेत येण्याचं खूप वर्षांपूर्वी जे ठरवलं ते इथे आल्यावर लगेचचं पुसलं गेलं. जगाच्या दुसया टोकावर लोकं कशी राहतात, वागतात, विचार करतात हे पाहून खूप काही शिकायला मिळणार इथे, आचार - विचार बदल होणारच हे लगेच कळून चुकलं. स्वावलंबन, हिशोबी वृत्ती, पैशाची किंमत ह्यांच महत्त्व लगेच लक्षात आलं. बघता बघता आर्थिक उद्दीष्टे वाढत गेली आणि ती साध्य करण्यासाठी वेग वाढवला गेला, स्वत:त सुधारणा होत गेली, अगदी न कळतच. आपल्यातलं चांगलं बाहेर येण्यासाठी अमेरिका कशी मदत करते हे इथेच जाणवलं. अमेरिका एक पर्यटक म्हणून काना-कोपयांतून फिरुन झालीच पण अमेरिकन मित्र मैत्रिणीही झाल्या खूप आणि त्यातून सांस्कृतिक देवाण-घेवाणसुद्धा. बॆचलर तसच मॆरिड लाईफ अमेरिकेत पुरेपुर जगल्याने दोन्ही प्रकारच्या आयुष्याचा अनुभव इथे मिळाला. एकमेकाला धरुन असलेली भारतीय माणसे, महाराष्ट्र मंडळाच्या माध्यमातून एकत्र जोडली गेलेली मराठी मने आणि मग (विकेडला का होई ना) साजरे होणारे सण-वार आणि पुढच्या पिढीकडे मराठी भाषा, भारतिय संस्कृती पोहोचवण्याची धडपड सगळं सगळं जवळून अनुभवता आलं. विशेषत: न्यू जर्सी, डेलस मध्ये दिग्गजांच्या शास्त्रिय संगिताच्या मैफिली ऐकण्याचे जे योग आले ते सगळे कौटुंबिक सोहळेच असायचे, कायम स्मरणात राहातील असे. तारुण्याचा बराच काळ अमेरिकेत आयुष्य घडवण्यात गेलाय ह्याची जाणीव आहे आणि जी संधी मिळाली तिचा सुयोग्य वापर करता आला ह्याचं समाधानही आहे. मायबोली, मिसळपाव, माझा ब्लॊग, ठिकठिकाणची महाराष्ट मंडळे, ब्रेकफास्ट क्लब्स, नेटवर्किंग इवेंट्स ह्यांच्या माध्यमातून अमेरिकेत अनेक त्रुणानुबंध जुळले. फेसबुक, लिंक्ड-इन च्या माध्यमातून संपर्क राहाणार आहेच, मी फक्त एक इ-मेल, एक फोन कॊल किंवा एक स्क्रॆप लांब आहे इतकंच.

अमेरिकेत, साधारण आठ वर्षांच्या अनुभवाने मी ठाम सांगू शकेन की - सार्वजनिक स्वच्छता, प्रदूषण मुक्त शुद्ध हवा, सुरक्षा, सार्वजनिक सभ्यता, शिस्त, दुसयाच्या स्वातंत्र्याचा आदर करण्याची वृत्ती, धर्म/देश/भाषे पलिकडॆ व्यक्ती म्हणून तुमची इतरांना आणि इतरांची तुम्हाला असलेली ओळख, सामान्य माणसापर्यंत न पोहोचलेली लाचखोरी, कायद्याचा वचक आणि अमंलबजावणी, पुरेशी वेगवान न्यायव्यवस्था, तुमच्या शिक्षणाचा/ कौशल्याचा/ द्न्यानाचा सर्व स्तरांतून आदर आणि त्यातून मिळणाया संधी, 'Survival of the fittest' ह्या उक्तीला सार्थ ठरवणारी कठीण प्रसंगात तुमची लागणारी कसोटी आणि त्यातून मिळणारे जीवन-शिक्षण अशा हिरव्या नोटांमध्ये न मोजता येणाया बयाच गोष्टी मला अमेरिकेत मिळाल्य़ा. त्याचबरोबर कामाच्या वेळा आणि घरात तसेच स्वत:च्या आवडी निवडी साठी देता येणारा वेळ ह्याची सर्वसाधारणपणे उत्तम सांगड घालता आल्याने ’मला काय हवंय?’, ’मला काय करायचय?’ ह्या प्रश्नांचा विचार करत आत्मपरिक्षणास पुरेसा वेळ मिळत गेला. ह्या मिळालेल्या वेळात अतिरीक्त वाचन, लिखाण, थोडीशी आध्यात्मिक साधना करता आल्याने वेळेचा सदुपयोग केल्याचं समाधान नक्कीच आहे.

मग इथून पुढे काय? आयुष्याच्या ह्या वळणावर अमेरिकेतल्या अनुभवाची शिदोरी वापरून भारतात संधी, रोजगार निर्माण करण्याच्या दृष्टीने काही करता येईल का हे बघायचा विचार आहे. ’सुपंथ’ च्या माध्यमातून गेले दोन वर्षे सामाजिक संस्थांना आर्थिक मदतीचं काम आम्ही करतोय त्याबाबतीत पुढे काय करता येईल हे बघायचय. एका नव्या जीवनशैलीला सुरुवात करताना मी ह्याक्षणी प्रचंड उत्सुक आहे हे नक्की.. शुभं भवतु !! :-)

आठवणीतला पाऊस..

गेले चार दिवस इथे पाऊस कोसळतोय, अगदी लागूनच राहिलाय. वर्षातले फक्त नेमके चार महिने मोसमी पाऊस बघण्याची सवय असणाया माझ्यासारख्या पक्क्या मुंबईकराला इथला बारमाही पाऊस कायम औत्स्युकाचा विषय. काल थोडा निवांतपणा होता तर खिडकीसमोर खुर्ची टाकून पावसाचा तो हैदोस बघत बसलो एकटक. समोर तलाव आहे त्यावर आदळ आपट करीत झाडांशी झोंबत मस्त चिंब कोसळत होता. खिडकी उघडली पावसाचे दोन थेंब अंगावर घ्यावेत म्हणून आणि अशी काही थंड झुळूक आत आली की माझ्या सकट खुर्चीही शहारली. म्हणजे पावसासकट थंडी आणि ती सुद्धा सुसाट आहे तर, गाराच पडत असणार म्हणजे असं पुटपुटत पुन्हा खिडकी लावून घेतली. दंगा करायचाय पण आईने दटावलेलं शहाणं मुल कसं निपचित घरात बसून निरागस डोळ्यांनी लांबच्या खेळाकडे बघत राहील, तसा कित्येक वेळ बघत होतो. हेच आवडत नाही मला इथल्या पावसाचं, येतो तेव्हा अशी सणसणीत थंडी घेऊन येतो की बस्स. शिवाय फ्लू होईल, त्यात कामाचा व्याप, तब्येत सांभाळायला हवी असं काही बाही डोक्यात येतं आणि भिजण्याचा मूडच जातो यार..

मग अशावेळी करायचं काय, भज्यांचं पीठ, थालिपीठ किंवा बटाटे वडे, छे! तळणीचा कंटाळा आलाय.. मग फक्त आल्याचा फक्कड चहा केला. घोट घोट चहा घेत त्या बेभान पावसाच्या धारांबरोबर मी कधी प्रवास सुरू केला माझ्या दक्षिण मुंबईच्या पावसाच्या दिशेने कळलं सुद्धा नाही.. ’ये रे ये रे पावसा..’, ’सांग सांग भोलानाथ पाऊस पडेल काय?” ने सुरुवात आपल्या प्रत्येकाच्या लहानपणात हा पाऊस आलेला असतोच.. त्यातच ’थेंबा थेंबा थांब थांब, दोरी तुझी लांब लांब.. आभाळात खोचली तिथे कशी पोचली..’, ’आला आला पाऊस आला’, ’ए आई मला पावसात जाऊ दे’ अशी बालगीते पावसाशी जवळीक वाढवतातच. जगात कुठेही आणि कितीही पाऊस पाहिला तरी माझ्या मुंबईतल्या ’पावसाची सर’ कुठे नाहीच असं मला नेहमीच वाटतं. आत्तासारखं कैक वेळा त्याने मला नोस्टेल्जिक केलय. किती प्रकार ह्याचे.. कधी वळीवाचा, कधी दडी मारुन बसणारा रगेल, कधी आषाढाचा धोधाणा, कधी नुसतीच ढगांची आरडाओरडी, कधी ऊन पावसाचा श्रावणातला इंद्रधनुषी खेळ, कधी गणपतीतल्या मांडवाच्या ताडपत्र्यांवर तडातडा वाजणारा ताशा, कधी दिवाळीतले कंदिलही भिजवणारा.. किती वैविध्य.. भरंतीची वेळ साधून आला की मुंबईत पाणी साचलच समजा. ह्या साचलेल्या पाण्यात होड्या सोडण्यात, पावसात फुटबॊल, क्रीकेट, व्हॊलीबॊल खेळण्यात मजाच वेगळी, आणि हो, पाऊस पडत असताना पोहायची जी काही धमाल आहे ना ती कशात नाही राजा.. ह्या पावसाळ्यात मुंबईच्या आसपास धबधबे वाहू लागले की पावसात ट्रेक करण्याची एक निराळीच धमाल. कॊलेजमधल्या दिवसात आणि त्यानंतरही तुंगारेश्व्वर, पांडवलेणी, भीमाशंकर, माळशेज, पळसदरी असे कितीतरी पावसाळी ट्रेक आणि सहली केलेल्या आठवतायत. मुंबई-पुणे खंडाळ्याच्या घाटातून पावसात केलेला प्रवासही अजूनही सुखदच वाटतो. आपल्या ओल्या लाल मातीचा वास हे उत्तम टॊनिक आहेच जीवनरस प्रफुल्लित करायला हे खरंच!

मुंबईत असा पाऊस भरून आला की दोन खांबांच्या इथून मरिनलाइन्सला समुद्राकाठावर चालत जायच नरिमन पॊईंटच्या दिशेने.. खळाळता समुद्र, सोसाट्याचा वारा.. हातात भाजलेलं कणीस.. छत्री उघडायचा विचार सुद्धा आला अशावेळी मनात म्हणजे अरसिकतेचा कळसच, तसही वारा तुम्हाला ती मिटायला लावणारच.. अंगावर लाटा झेलत आणि पाऊस घेत मनसोक्त भिजायचं.. निसर्गाचं तांडव सुरु असेल तर ते रसरसून उपभोगायचं.. बस्स! मी काय म्हणतोय ह्याची थोडी तरी कल्पना हा खालचा विडीओ पाहून येईल.. माझं आवडतं गाणं तर आहेच पण माझी लाडकी मुंबई चिंबचिंब दाखवलेय म्हणून अजूनच :) मुंबईचा पाऊस हे असं अजब रसायन आहे..


रिमझिम गिरे सावन.. सुलग सुलग जाये मन..

पाडगावकरानी ह्या मुंबईच्या पावसाचं यथार्थ वर्णन केलय. मला हे त्यांच्या ’तुझे गीत गाण्यासाठी’ ह्या कॆसेट मध्ये मिळालं दहा एक वर्षापूर्वी आणि कायम स्मरणात राहिलं..

पाऊस आला..		असाही पाऊस
पाऊस आला पाऊस आला पाऊस आला घरांवर, पाऊस आला स्वरांवर.. पाऊस आला नाचणाया मोरांवर.. पाऊस आला.. वायाच्या श्वासाचा, मातीच्या वासाचा, हिरव्या हिरव्या ध्यासाचा.. करीत आला वेड्याचा बहाणा.. पाऊस आला आतून आतून शहाणा.. पाऊस आला कृष्णाच्या रंगाचा.. राधेच्या उत्सुक उत्सुक अंगाचा.. पाऊस आला गोकुळ्यातल्या माळावर.. पाऊस आला यशोदाच्या भाळावर.. पाऊस आला उनाडणारा सोवळा.. पाऊस आला पालवीसारखा कोवळा.. येथै येथै पाऊस आला, तेथै तेथै पाऊस आला, ताथै ताथै पाऊस आला.. फुलण्याचा उत्सव होऊन पाऊस आला.. झुलण्याचा उत्सव होऊन पाऊस आला.. पावसाने ह्या जगण्याचा उत्सव केला.. आणि पावसाने ह्या मरण्याचाही उत्सव केला.. जगणं आणि मरणं, बुडणं आणि तरणं.. ह्याच्या पल्याड कुठेतरी हा पाऊस आला.. पाऊस आला याद घेऊन.. ओली चिंब साद घेऊन.. बाहेर जरी ढगातून पाऊस आला, खरं म्हणजे.. आतून आतून पाऊस आला.. पाऊस आला.. - मंगेश पाडगांवकर		बडबडत उनाडत पाऊस येतो धपाधपा कोसळत सामोरा, सैरावैरा, अस्ताव्यस्त.. त्याला नाही मुळीच सोसत कोणीही त्याच्याखेरीज लक्ष कुठे दिलेले पाऊस महासोंगाड्या.. राहतो उभा देवळापुढल्या फुटपाथवर भाविकपणे, पुटपुटत करु लागतो नाम-जप श्रद्धेने.. आणि मग अकस्मात खो खो हसत, लगट करतो एखाद्या नाजूक रंगीत छत्रीशी.. झाडांना झोंबत येतो, पारंब्याना लोंबत येतो.. डोंगराची उशी घेतो, नदीला ढुशी देतो शाळेपुढल्या गल्लीत पाऊस, नव्यानेच सायकल शिकतोय तसा वाटतो वैतागला मिशीदार हवालदार तसा पाऊस कधी कधी घोगया सुरात डाफरतो मुंबईतल्या भैय्यासारखा पाऊस कधी दूर उत्तरप्रदेशातल्या बायकोची याद होऊन उदास होतो एकसुरी आवाजात एकटा एकटा तुलसीचे रामायण गाऊ लागतो.. पाऊस माझ्या खिडकीत येतो, सपशेल नागडा.. कमीत कमी लंगोटी.. तिचा सुद्धा पत्ता नसतो हुडहुडी भरल्यासारखी माझी खिडकी थडाथडा वाजू लागते सपकारत खिडकीतून तो मला म्हणतो, "उठ यार, कपडे फेक, बाहेर पड,.. आजवर जगले ते कपडेच तुझे, एकदा तरी चुकून तू जगलास काय? बाहेर पड, कपडे फेकून बाहेर पड.. गोरख आया, चलो मछींदर गोरख आया.." - मंगेश पाडगांवकर

गौरी-गणपती, दिवाळी, होळी, संक्रांत असे सणवार जसे दरवर्षी ठरल्याप्रमाणे, ठरल्या वेळी येतात तसाच आपल्यासाठी हा मुंबईचा पाऊस.. दरवर्षी मे च्या शेवटी येऊन उकाड्यावार उतारा देणारा.. एक वार्षिक उत्सवच.. आणि माहेरपणाला आलेल्या लेकुरवाळीसारखा चार महिने मुक्कामालाच.

हा इथला कोलंबियातला कालचा पाऊस पाहाताना पाणी पाणी झालं ह्या आठवणींच्या डुबक्यांमध्ये.. आणि अशावेळी जगजीत नेहमीसारखा धीर गंभीर आर्त स्वरात धावून आलाच..

ये दौलत भी लेलो.. ये शोहरत भी लेलो
भले छीन लो मुझसे मेरी जवानी..
मगर मुझको लौटा दो बचपन का सावन
वो कागज की कश्ती.. वो बारीश का पानी..
वो कागज की कश्ती.. वो बारीश का पानी..